Hiện nay, ngành công nghiệp hỗ trợ cơ khí Việt Nam đang phụ thuộc đến hơn 70% nguyên liệu nhập khẩu từ bên ngoài. Theo đó, các chính sách giúp hỗ trợ phát triển ngành cơ khí vẫn còn chưa đủ mạnh dẫn đến việc các doanh nghiệp nội địa phải tự xoay sở, tìm kiếm thị trường.
Khó khăn trăm bề của ngành công nghiệp hỗ trợ cơ khí
Theo Hiệp hội các doanh nghiệp cơ khí Việt Nam, hiện nay, trên địa bàn cả nước có khoảng 3.100 doanh nghiệp thuộc ngành cơ khí chế tạo với hơn 53.000 cơ sở sản xuất, nhưng năng lực sản xuất chưa đáp ứng đủ nhu cầu trong nước. Vì vậy mà hằng năm các doanh nghiệp Việt Nam phải chi hàng chục tỷ USD để nhập khẩu máy móc, thiết bị hỗ trợ. Ước tính được các sản phẩm cơ khí được sản xuất trong nước chỉ chiếm vỏn vẹn 7% trên thị trường.
Đơn cử trong ngành công nghiệp hỗ trợ cơ khí cho ngành ô tô, ông Trương Thanh Hoài, vụ Trưởng Vụ Công nghiệp nặng bộ Công thương đã thừa nhận rằng, lĩnh vực này có phát triển khá khiêm tốn, tỷ lệ nội địa hóa đối với xe ô tô 9 chỗ với mục tiêu đề ra là 40% vào năm 2005 và 60% vào năm 2010, tuy nhiên cho đến thời điểm hiện tại thì con số bình quân mới chỉ đạt được từ 7-10%.
Lý giải cho vấn đề trên, đại diện Toyota Việt Nam cho rằng, hiện tại phần lớn các linh kiện ô tô đều phải nhập khẩu, nên các nhà sản xuất ô tô Việt Nam phải chịu thêm các chi phí khác như đóng gói, vận chuyển, thuể nhập khẩu. Vì vậy nên tổng chi phí sản xuất một chiếc ô tô tại Việt Nam cao hơn nhiều so với chi phí sản xuất xe tại các nước trong khu vực như Thái Lan hay Indonesia. Do vậy mà ngành công nghiệp hỗ trợ cơ khí cũng không thể phát triển lên được.
Chia sẻ về thực trạng trên của ngành công nghiệp hỗ trợ cơ khí cho ngành ô tô, chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Cơ khí 19-8, ông Trần Tuấn Anh cho biết, từ năm 2005, công ty đã đầu tư hơn 25 tỷ đồng để sản xuất nhíp ô tô. Công suất sản xuất vào khoảng 30.000 tấn sản phẩm/năm, có thể đáp ứng cho 10.000 xe tải các loại. Chất lượng sản phẩm đạt tiêu chuẩn Đức, cao hơn tiêu chuẩn Việt Nam hiện nay được xuất khẩu sang các nước Đức, Italia, Pháp, Úc, Thái Lan, Indonesia,…Tuy nhiên những sản phẩm này lại không hề bán được cho các doanh nghiệp về sản xuất, lắp ráp xe tải tại Việt Nam, hầu hết là để xuất khẩu.
Nguyên nhân trên là do từ năm 2008 với Hiệp định Thương mại tự do ASEAN – Trung Quốc, thuế nhập khẩu các sản phẩm đều được giảm, trong đó thuế nhập khẩu nhíp xe từ Trung Quốc về Việt Nam giảm còn 0% nên giá sản phẩm của trung quốc rẻ hơn Việt Nam 20%. Không những thế, do hầu hết các doanh nghiệp Việt đều nhập khẩu linh kiện từ Trung Quốc nên sẽ mua theo cả cụm luôn. Vấn đề là các doanh nghiệp lắp ráp xe tải Việt không thể đàm phán bỏ nhíp xe ra khỏi cụm cầu xe nhập khẩu từ Trung Quốc nên đành chịu, mặc dù họ muốn ủng hộ doanh nghiệp trong nước. Chính vì vậy mà nhíp xe sản xuất tại Việt Nam không thể cạnh tranh được với Trung Quốc tại thị trường trong nước.
Liên kết để tăng hiệu quả chuỗi sản phẩm
Trên thực tế, muốn phát triển ngành cơ khí tại Việt Nam cần có mạng lưới ngành công nghiệp hỗ trợ cơ khí hùng hậu. Theo Viện Nghiên cứu chiến lược, Chính sách Công nghiệp Bộ Công Thương cho biết, điều mà các các doanh nghiệp cơ khí đang kỳ vọng đối với ngành công nghiệp hỗ trợ, cụ thể các nhà cung cấp linh, phụ kiện trong nước chính là giá thành sản phẩm trong nước tương đương với nhập khẩu, chất lượng ổn định, có khả năng cung cấp lượng sản phẩm với quy mô lớn. Có như vậy thì ngành công nghiệp cơ khí tại Việt Nam, trong đó có ngành ô tô mới phát triển lên được.
Theo đề xuất của Hiệp hội Các doanh nghiệp cơ khí Việt Nam đưa ra, các doanh nghiệp cơ khí cần xây dựng lại mô hình sản xuất theo hướng liên kết các nhà sản xuất thiết bị hỗ trợ để trở thành “mắt xích” trong chuỗi giá trị toàn cầu. Ông Nguyễn Văn Thụ – Chủ tịch Hiệp hội Các DN cơ khí Việt Nam cho biết, hiện các doanh nghiệp thành viên trong hiệp hội đã phối hợp với nhau trong việc cung ứng sản phẩm và hợp tác thực hiện các dự án có quy mô lớn, nhiều hợp đồng sản xuất kinh doanh đã được triển khai. Đơn cử như các doanh nghiệp quốc phòng Z17, Z25, Z179… đã liên kết cung cấp phụ kiện bánh răng, chi tiết sản phẩm gia công kim loại cho các doanh nghiệ[ cơ khí thành viên. Hay như Công ty Động cơ và máy nông nghiệp miền Nam từ nhiều năm nay vẫn đặt hàng các chi tiết sản phẩm với trên 25 doanh nghiệp để sản xuất chế tạo các sản phẩm, thiết bị ra thị trường trong và ngoài nước.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cơ khí cũng đề xuất giải pháp đối với Nhà nước cần sớm xây dựng Chiến lược phát triển ngành cơ khí trong giai đoạn sắp tới theo một số định hướng sản phẩm và dịch vụ hỗ trợ như: máy móc, thiết bị phục vụ các ngành công nghiệp quan trọng; các máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng phục vụ khai thác và chế biến các sản phẩm nông nghiệp, robot nông nghiệp.